Category: การใช้ยาอย่างปลอดภัย

เนื่องจากความกังวลเกี่ยวกับการเสียชีวิตที่เกี่ยวข้องกับยาลดความอ้วน 2,4dinitrophenol (DNP) ที่เพิ่มขึ้นผู้เชี่ยวชาญด้านการดูแลสุขภาพรวมถึงเภสัชกรจึงถูกเรียกร้องให้มีส่วนร่วมในการสร้างความตระหนักและป้องกันอันตรายที่เกี่ยวข้องกับ DNP

ในช่วงหัวค่ำของเช้าวันที่ 12 เมษายน 2558 Eloise Parry นักศึกษาวัย 21 ปีกลืนยาลดน้ำหนัก ‘DNP’ ลงไปแปดแคปซูล ไม่ถึง 12 ชั่วโมงต่อมาเธอก็เสียชีวิต Parry เป็นโรคบูลิมิกและซื้อยา 2,4-dinitrophenol (DNP) ทางออนไลน์จากเว็บไซต์ที่ดำเนินการโดย Bernard Rebelo วัย 31 ปี สามปีต่อมาในการพิจารณาคดีที่ Inner London Crown Court ปรากฎว่า Rebelo แห่ง Grimsby Grove เมือง Beckton ทางตะวันออกของลอนดอนกำลังนำเข้าสารเคมีในถังขนาด 24 กก. จากประเทศจีนและบรรจุเป็นแคปซูลทำกำไรได้ 200,000 ปอนด์ต่อถัง . Rebelo ยอมรับว่าขายยา Parry แต่ยืนยันว่าเขาไม่เคยตั้งใจว่าพวกเขามีไว้เพื่อการบริโภคของมนุษย์และกล่าวว่าคำเตือนในเว็บไซต์ของเขาระบุสิ่งนี้ Rebelo ถูกตัดสินว่ามีความผิดฐานฆ่าคนตาย 2 ข้อหาแม้ว่าสิ่งเหล่านี้จะถูกคว่ำโดยศาลอุทธรณ์ในทางเทคนิคและเขามีแนวโน้มที่จะถูกดำเนินคดี

เรียกร้องให้มีการควบคุมที่เข้มงวดมากขึ้น กรณีดังกล่าวนำอันตรายของ DNP มาสู่การรับรู้ของสาธารณชน สารประกอบดังกล่าวผิดกฎหมายที่จะขายเป็นอาหารหรือผลิตภัณฑ์ทางการแพทย์ แต่สามารถขายได้อย่างถูกกฎหมายเป็นปุ๋ยสารกันบูดไม้หรือสีย้อมและแม้กระทั่งยาฆ่าแมลง ในเดือนมกราคม 2019 Victoria Atkins ปลัดรัฐสภาของรัฐด้านอาชญากรรมการป้องกันและความเปราะบางได้เขียนถึงสภาที่ปรึกษาเกี่ยวกับการใช้ยาในทางที่ผิด (ACMD) เพื่อดูกลไกการควบคุมที่เหมาะสมสำหรับ DNP อย่างไรก็ตาม ACMD สรุปว่าเนื่องจากไม่มีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ที่แน่ชัดที่บ่งชี้ว่า DNP มีฤทธิ์ทางจิตประสาทหรือถูกนำไปใช้ในทางที่ผิดโดยมีเจตนาในการสร้างผลกระทบทางจิตจึงไม่เหมาะสมที่จะควบคุมภายใต้พระราชบัญญัติการใช้ยาในทางที่ผิด พ.ศ. 2514 ” เราขอแนะนำให้ทีมนโยบายต่างๆที่เกี่ยวข้องในรัฐบาลทำงานร่วมกับผู้เชี่ยวชาญด้านสารพิษเพื่อหาวิธีแก้ปัญหาร่วมกันสำหรับการวางยาพิษที่เกี่ยวข้องกับ DNP” กล่าวในจดหมายถึงแอตกินส์

การใช้ยารักษาโรคหรือภาวะผิดปกติในเด็ก นอกจากจะขึ้นอยู่กับการวินิจฉัยโรคที่ถูกต้องแม่นยำแล้ว การเลือกใช้ยาที่เหมาะสมกับโรคหรือภาวะของผู้ป่วย การใช้ยาอย่างสมเหตุสมผล โดยคำนึงถึงเภสัชวิทยา ขนาดยา พิษและผลข้างเคียงของยาที่ใช้ โดยทั่วไปการให้ยาแก่เด็กควรคำนึงถึง ดังนี้

1. ขนาดสูงสุด (maximal dose) ที่คำนวณได้โดยใช้น้้ำหนักของเด็กเป็นหลัก ถ้าเกินขนาดที่ใช้ในผู้ใหญ่ต้องให้ขนาดที่ใช้ในผู้ใหญ่ 
2. เด็กอ้วนมี metabolic rate ต่ำ เพราะไขมันเป็น metabolically insert tissue อาจต้องใช้ ideal body weight หรือ weight for height มาคำนวณในบางกรณี 
3. เด็กที่บวม (edema) ต้องคิดขนาดยาจากน้ำหนักตัวก่อนบวมหรือน้ำหนักซึ่งน้อยกว่าที่ชั่งได้ในขณะบวม 
4. เด็กที่มีการทำงานของไตลดลงหรือเสียไป (renal impairment/renal failure) จะต้องปรับลดขนาดยาที่ขับออกทางไต 

ข้อควรคำนึงถึง

1.เด็กไม่ใช่ผู้ใหญ่ที่ตัวเล็ก 

• การดูดซึมของกระเพาะเด็กและทารกมีการทำงานของกระเพาะและลำไส้ที่ช้ากว่า
• การเมตาบอลิซึมของตับ : การทำงานของทารกแรกเกิดมีเพียง 20-40% ของผู้ใหญ่
• การกำจัดของไต : ไตของเด็กแรกเกิดมีการทำงานเพียง 30% ของผู้ใหญ่และมีการทำงานเทียบเท่าผู้ใหญ่ เมื่ออายุราว 1 ขวบ
• การดูดซึมของผิวหนัง : ผิวหนังของเด็กมีการดูดซึมได้ดีกว่า จึงดูดซึมยาที่ทาทางผิวหนังได้ดีกว่า

2.ยาที่บดเป็นผงแล้วเหมาะสำหรับเด็กมากกว่า? 

• ยาของผู้ใหญ่ที่บดเป็นผงแล้วจะเสียได้ง่าย มีความคงตัวของยาต่ำและเก็บรักษาได้ไม่นาน
• การบดยาหลายประเภทเข้าด้วยกันมักทำให้เสียและเกิดปฏิกิริยาต่อกันและปริมาณยาที่แบ่งไม่เท่ากัน
• เด็กที่มีอายุมากขึ้นสามารถฝึกการกลืนและกลืนพร้อมอาหารในปริมาณน้อยได้

3.ข้อควรทราบในการให้ยาเด็ก

• ไม่ใช่ยาทั้งหมดที่เหมาะสำหรับบดเป็นผง : ยาที่บดเป็นผงมักเสื่อมสภาพไว มีความคงที่น้อย ช่วงเวลาการเก็บรักษาน้อย และอาจเกิดปฏิกิริยาที่ไม่ดีระหว่างยาแต่ละประเภท
• สามารถสั่งยาสำหรับเด็กโดยเฉพาะ เช่น ยาน้ำ ยาน้ำประเภทน้ำหวาน สารละลาย สารแขวนลอย
• ยาที่บดเป็นผงแล้วควรรับประทานให้หมดในคราวเดียว เพื่อรักษาคุณภาพยา

4.คำเตือนวิธีการบริโภคยาน้ำที่เป็นน้ำหวานและสารแขวนลอย

• เก็บไว้ในอุณหภูมิห้องหากยังไม่ได้เปิดใช้
• ยาน้้ำที่เป็นผงอยู่ด้านในให้ใส่น้ำเข้าไปตามคำชี้แจง และเขย่าก่อนใช้ ยาทุกครั้งเพื่อใช้ยาในปริมาณที่เหมาะสม
• เมื่อเปิดใช้งานแล้วจะต้องเก็บยาตามที่กำหนดไว้ในตู้เย็นหรือในอุณหภูมิห้อง และให้คอยตรวจสอบวันหมดอายุ 

5.วิธีการให้ยาเด็กทารก

• ควรใช้สลิง (Syringe) ที่ชี้บอกปริมาณในการให้ยาแต่ละครั้ง
• วางไว้บนตักจับศีรษะเอาไว้ 
• ให้ยาในปริมาณน้อยในแต่ละครั้งเพื่อป้องกันการสำลักยา
• หยอดยาไว้ในปากหรือริมฝีปาก
• กล่อมเด็กไปด้วยขณะให้ยา

 6.วิธีการให้ยาเด็กเล็ก

• เลือกท่าที่เด็กเล็กต้องการในการทานยา และให้เด็กคุ้นเคยกับอุปกรณ์ให้ยา
• ใช้อาหารหรือเครื่องดื่มเพื่อกลบกลุ่นหากจำเป็น เมื่อทานยาแล้วให้ ดื่มน้ำหรือเครื่องดื่มเพื่อลดกลิ่น

เวลาเราซื้อยาหรือรับยาจากโรงพยาบาลในบ้างตัวยานั้นจะมีเขียนข้างฉลากนั้นมีคำว่า ยาอันตราย แล้วเราเคยสงสัยกันไหมว่าทำไมถึงเขียนว่ายาอันตรายและเรากินเข้าไปแล้วเราจะอันตรายหรือไมด้วยความไม่มั่นใจ แต่มั่นหน้า เลยเปิดกล่องหยิบใบกำกับยาด้านในมาอ่านให้รู้ว่า ข้าก็เป็นคนที่ศึกษาข้อมูลก่อนตัดสินใจนะ แต่ปรากฎว่า ไอ้หย่า อั๋วเห็นอย่างนี้แล้วเอายาไปคืน ไม่กินดีกว่า เพราะใบกำกับยาเขียนไว้น่ากลัวยังงี้ ขี่นกินไปได้ไปหาอากง อาม่า บนสวรรค์ก่อนถึงเวลาอันควรแน่นอน

ยาอันตราย ที่ถูกเรียกตามกฎหมาย คืออะไร

เมื่อพูดถึงกฎหมายยาแล้ว เราก็คงจะไม่กล่าวถึง สิ่งที่เรียกว่า พระราชบัญญัติยา (พรบ.ยา) นั้นเอง โดยจะขอยกข้อมูลใน พรบ.ยา 2510 มา ซึ่งได้ประกาศไว้ว่านั้นหมายความว่า คำที่เราเห็นบนกล่องว่าเป็นยาอันตรายนั้น คือ เป็นการเขียนโดยที่เกิดจากข้อกำหนดทางกฎหมาย คำถามต่อมาคือ แล้วมันอันตรายตามที่ชื่อมันระบุไว้หรือเปล่า

ถูกต้องแล้วครับ มันก็อันตราย จริงๆตามชื่อที่กฎหมายตั้งให้นั้นแหละ เพราะ ถ้าเราจะเปรียบเทียบถึงความปลอดภัย ระหว่างยาอันตราย และ ยาสามัญประจำบ้าน แล้ว ยาอันตรายนั้นต้องระมัดระวังการใช้มากกว่าการใช้ยาสามัญประจำบ้านแน่นอน เขาถึงมีข้อกฎหมายกำหนดขึ้นมาให้ยากลุ่มนี้ไม่ให้หาซื้อได้เองตามร้านสะดวกซื้อเหมือนยาสามัญนั้นเองเนื่องจากยาในกลุ่มนี้จะมีผลข้างเคียงเกิดขึ้นได้ง่าย รวมถึงพบผลข้างเคียงเกิดได้เยอะกว่ากลุ่มยาสามัญประจำบ้าน จึงทำให้ยากลุ่มนี้ควรใช้อย่างระมัดระวัง และ ต้องถูกจ่ายหรือจำหน่ายได้เฉพาะในร้านขายยาแผนปัจจุบัน โดยถูกจ่ายโดยเภสัชกรที่มีใบประกอบโรคศิลป์เท่านั้นเพราะยากลุ่มนี้หากใช้อย่างไม่ถูกต้อง หรือไม่ระมัดระวัง นอกจากจะทำให้ผู้ป่วยไม่หายจากโรคแล้ว ยังอาจทำให้ผู้ป่วยเกิดผลข้างเคียงจากการใช้ยาโดยไม่จำเป็น

ห้ามใช้ยากลุ่มนี้มั้ย

คำตอบคือเรายังคงใช้ยากลุ่มนี้ได้หากเรามีอาการเจ็บป่วย แต่เวลาเรานำมาใช้ควรใช้และปฎิบัติตามคำแนะนำจากแพทย์ หรือ เภสัชกร ที่ให้ยาเรามา และ ไม่ควรนำยานี้ไปแจกจ่ายให้กับญาติสนิท มิตรสหาย ถึงแม้ว่าเขาจะมีอาการเหมือนๆหรือคล้ายกับเราก็ตาม

ยากลุ่มนี้มีอะไรบ้าง

1. ยาจําพวกลดความดันเลือด (Hypotensive drugs )

2. ยาจําพวกขยายหลอดเลือดส่วนขอบ ( Peripheral vasodilators ) ยกเว้น

• ก. ไนอาซิน ( Niacin ) ไม่เกิน 20 มิลลิกรัมต่อขนาดรับประทานหนึ่งมื้อ
• ข. ยาจําพวกขยายหลอดเลือดที่ใช้เฉพาะกับผิวหนัง

3. ยาจําพวกขยายหลอดเลือดโคโรนารี ( Coronary vasodilators ) ยกเว้นที่ใช้สําหรับสูดดม

4. ยาจําพวกดิจิตาลอยด์( Digitaloid drugs ) ยกเว้นสะควิลล์ ( Squill ) ที่ใช้สําหรับขับเสมหะ

5. ยาจําพวกรักษาอาการภาวะหัวใจเสียจังหวะ (Antiarrhythmic drugs )

6. ยาจําพวกที่มีผลต่อมไขมันในเลือด (Drugs affecting blood lipids ) ยกเว้นไนอาซีน ( Niacin ) ที่มีปริมาณไม่เกิน 20 มิลลิกรัมต่อขนาดรับประทานหนึ่งมื้อ

7. ยาจําพวกแสดงฤทธิ์ต่อหัวใจหรือหลอดเลือด ( Cardiovascular drugs )

8. ยาจําพวกแก้ไอ ( Antitussive drugs ) ยกเว้น

• ก. ที่ใช้สําหรับขับเสมหะ ( Expectorants )
• ข. เดกซ์โตรเมทอร์แฟน ไฮโดรโบรไมด์( Dextromethorphan hydrobromide ) ขนาด 15 มิลลิกรัม ที่ผลิตขึ้นเป็นยาบรรจุเสร็จชนิดเม็ด

9. ยาจําพวกแอดรีเนอร์ยิค ( Adrenergic drugs ) ยกเว้น

• ก. ที่ใช้สําหรับหยอดจมูก ตามตํารายาที่รัฐมนตรีประกาศ
• ข. ฟีนิลโปรปาโนลามีน ไฮโดรคลอไรด์ (Phenylpropanolamine hydrochloride )ขนาด 12.5-25 มิลลิกรัม ผสม กับพาราเซตามอล (Paracetamol) ขนาด 300-500 มิลลิกรัม และ คลอร์เฟนิรามีน มาลีเอต (Chlorpheniramine maleate) ขนาด 1-2 มิลลิกรัม ที่ผลิตขี้นเป็นยาบรรจุเสร็จชนิดเม็ด
• ค. เอฟีดรีน ไฮโดรคลอไรด์ ( Ephedrine hydrochloride ) ขนาด 15-50 มิลลิกรัม ผสมกับทีโอฟิลลีน แอนไฮดรัส ( Theophylline anhydrous ) ขนาด 60-150 มิลลิกรัม ที่ผลิตขี้นเป็นยาบรรจุเสร็จขนิดเม็ด

10. ยาจําพวกโคลิเนอร์ยิค ( Cholinergic drugs )

11. ยาจําพวกสารสกัดแอดรีเนอร์ยิค ( Adrenergic blocking drugs )

12. ยาจําพวกสกัดกั้นโคลิเนอร์ยิค ( Cholinergic blocking drugs ) ทั้งที่ได้จาก พฤกษชาติและที่ได้จากการสังเคราะห์ รวมทั้งแอลคาลอยด์และเกลือของแอลคาลอยด์ที่ได้จากพฤกษชาติเหล่านั้น ยกเว้น

• ก. ยาสกัดเบลลาดอนนา ( Belladonna Extract ) ทิงเจอร์เบลลาดอนนา ( Belladonna Tincture ) ยาสกัดไฮออสไซยามัส ( Hyoscyamus Extract )

ทิงเจอร์ไฮออสไซยามัส (Hyoscyamus Tincture ) หรือทิงเจอร์สะตราโมเนียม ( Stramonium Tincture ) ที่มีขนาดรับประทานในมื้อหนึ่งไม่เกินขนาดรับประทานอย่างต่ำสุดของยาเหล่านั้นที่กําหนดไวในตำรับยาที่รัฐมนตรีประกาศ

• ข. ไฮออสไซยามีนซัลเฟต ( HyoscyamineSulphate ) ที่มีขนาดรับประทานใน มื้อหนึ่ง ไม่เกิน 125 ไมโครกรัม
• ค. อะโทรปีนซัลเฟต (Atropine Sulphate ) ที่มีขนาดรับประทานในมื้อหนึ่งไม่เกิน 250ไมโครกรัม

13. ยาจําพวกสกัดกั้นประสาทกล้ามเนื้อ (Neuromuscular blocking drugs) [ ยากลุ่มนี้ปัจจุบันเปลี่ยนสถานะเป็นยาควบคุมพิเศษ ]

14. ยาจําพวกผ่อนคลายกล้ามเนื้อ ซึ่งออกฤทธิ์ที่ประสาทส่วนกลาง ( Centrally acting muscle relaxants ) รวมทั้งยารักษาอาการโรคปาร์กินสัน ( Antiparkinson drugs )ยาจําพวกขับปัสสาวะ ( Diuretic drugs )

• ก. ยาขับปัสสาวะจําพวกออสโมติค ( Osmotic diuretic drugs )
• ข. อูวาเออร์ซี ( UvaUrsi )
• ค. บูชู ( Buchu )
• ง. ไฮโดรคลอโรไทอะไซด์( Hydrochlorothiazide ) ขนาด 50 มิลลิกรัม ที่ผลิตขึ้นเป็นยาบรรจุเสร็จชนิดเม็ด

15. ยาจําพวกกระตุ้นกล้ามเนื้อเรียบของมดลูก ( Oxytocic drugs )

16. ยาจําพวกฮอรโมนของต่อมปิตูอิตารี (Pituitary hormones )

17. ยาจําพวกคอร์ติโคสเตอรอยด์( Corticosteroids ) ที่ได้จากธรรมชาติหรือที่ได้จากการสังเคราะห์สําหรับใช้เฉพาะที่

18. ยาจําพวกฮอร์โมนของตับอ่อน ( Pancreatic hormones ) รวมทั้งยาจาพวกที่ใช้รับประทานเพื่อทำให้น้ำตาลในเลือดลดลง ( Oral hypoglycemic drugs )

19. ยาจําพวกฮอร์โมนของต่อมพาราธัยรอยด์( Parathyroid hormones ) ที่ได้จากธรรมชาติหรือที่ได้จากการสังเคราะห์

20. ยาจําพวกฮอร์โมนของต่อมธัยรอยด์ ( Thyroid hormones ) ที่ได้จากธรรมชาติหรือที่ได้จากการสังเคราะห์

21. ยาจําพวกแอนติธัยรอยด์( Antithyroid drugs )

22. ยาจําพวกฮอรโมนของรังไข่( Ovarian hormones ) ที่ได้จากธรรมชาติหรือที่ได้จากการสังเคราะห์ หรือที่เราใช้กับบ่อยคือ ยาคุมกำเนิด ชนิดรับประทาน (Oral contraceptive) หรือ ยาฮอร์โมนทดแทน

• ก. เอทินิลเอสตราไดออล ( Ethinylestradiol ) ขนาด 0.03 – 0.05 มิลลิกรัม ผสมกับนอร์เจสตรีล ( Norgestrel ) ขนาด 0.25 – 0.5 มิลลิกรัม เลโวนอร์เจสตรีล ( Levonorgestrel ) ขนาด0.125-0.25 มิลลิกรัม นอร์เอทิสเตอโรน ( Norethisterone ) ขนาด 1.0-2.5 มิลลิกรัม นอร์เอทิสเตอโรน อะซีเตต ( Norethisterone acetate ) ขนาด 1.0- 2.5 มิลลิกรัม หรือไลเนสตรีนอล ( Lynestrenol ) ขนาด 1.0-2.5 มิลลิกรัม ที่ผลิตขึ้นเป็นยาบรรจุเสร็จชนิดเม็ด
• ข. เมสตรานอล ( Mestranol ) ขนาด 0.03 – 0.05 มิลลิกรัม ผสมกับนอร์เจสตรีล ( Norgestrel ) ขนาด 0.25 – 0.5 มิลลิกรัม เลโวนอร์เจสตรีล( Levonorgestrel ) ขนาด 0.125 – 0. 25 มิลลิกรัม นอร์เอทิสเตอโรน ( Norethisterone )ขนาด 1.0-2.5 มิลลิกรัม นอร์เอทิสเตอโรน อะซีเตต( Norethisterone acetate ) ขนาด 1.0 –2.5 มิลลิกรัม หรือไลเนสตรีนอล ( Lynestrenol ) ขนาด 1.0 – 2.5 มิลลิกรัม ที่ผลิตขึ้นเป็นยาบรรจุเสร็จชนิดเม็ด

23. ยาจําพวกฮอรโมนของอัณฑะ ( Testicular hormones ) ที่ได้จากธรรมชาติหรือที่ได้จากการสังเคราะห์ รวมทั้งยาจําพวกอนาบอลิค ( Anabolic drugs )

24. ยาจําพวกทําให้ชาเฉพาะที่( Local Anesthetics)

• ก. น้ํามันกานพลู ( Clove oil ) ที่ใช้สําหรับใส่ฟันเพื่อแก้ปวด
• ข. ยูจีนอล ( Eugenol ) ที่ใช่สําหรับใส่ฟันเพื่อแกปวด

25. ยาจําพวกระงับประสาทและทําให้นอนหลับ ( Sedatives and hypnotics ) นอกจากที่ประกาศเป็นยาควบคุมพิเศษ หรือวัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตและประสาท

26. ยาจําพวกรักษาลมบ้าหมู ( Antiepileptics ) หรือยารักษาอาการชัก ( Anticonvulsants ) นอกจากที่ประกาศเป็นยาควบคุมพิเศษ หรือวัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตและประสาท

27. ยาจําพวกสงบประสาท ( Tranquilizing drugs ) นอกจากที่ประกาศเป็นวัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตและประสาทและที่ประกาศเป็นยาควบคุมพิเศษ

28. ยาจําพวกกระตุ้นประสาทไซโคมอเตอร์( Psychomotor stimulants ) นอกจากที่ประกาศเป็นวัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตและประสาท

29. ยาจําพวกบรรเทาอาการปวดหรือลดไข้( Analgesics or antipyretics )

• ก. แอสไพริน ( Aspirin ) หรือเกลือของแอสไพริน ( Salts of Aspirin )
• ข. ฟีนาซีตีน ( Phenacetin )
• ค. โซเดียมซาลิซีเลท ( Sodium Salicylate )
• ง. ซาลิซีลาไมด์( Salicylamide )
• จ. อะเซตามิโนเฟน หรือพาราเซตามอล ( Acetaminophen or Paracetamol )
• ฉ. ที่ประกาศเป็นยาควบคุมพิเศษ

30. ยาจําพวกลดอาการอักเสบที่ไม่ใช่สเตอรอยด์( Non–steroids anti–inflammatory- drugs ) ยาจําพวกลดกรดยูริค (Uricosuric drugs ) ยาจําพวกรักษาโรคข้ออักเสบที่ไม่ใช่สเตอรอยด์(Non-steroids anti-arthritic-drugs )

• ก. ที่ประกาศเป็นยาควบคุมพิเศษ
• ข. ที่ใช้เฉพาะกับผิวหนัง
• ค. แอสไพริน ( Aspirin ) หรือเกลือของแอสไพริน
• ง. โซเดียมซาลิซีเลท ( Sodium Salicylate )

สำหรับยาอื่นที่เป็นยาอันตรายตามกฎหมาย สามารถอ่านเพิ่มเติมประกาศกระทรวงสาธารณสุข ซึ่งจะถูก update ข้อมูลล่าสุดเป็นประจำ แล้วแอดจะมา update เพิ่มให้เรื่อยๆในบทความนี้เมื่อมีการกล่าวถึงยาเหล่านี้ละกันน่ะ

โรคความดันนั้นถือว่าเป็นโรคยอดฮิตของผู้ที่ค่อนข้างมีอายุไปแล้ว และบพบได้บ่อยผู้สูงอายุทุกคนต้องเป็นโรคความดันโลหิตสูง อย่างไรก็ตาม ผู้สูงอายุที่อ้วน มีไขมันในเลือดสูง หรือ สูบบุหรี่ มีโอกาสเป็นโรคนี้มาก ผู้สูงอายุที่เป็นโรคความดันโลหิตสูงแล้ว จำเป็นต้องได้รับยาลดความดันโลหิต มิฉะนั้นจะเกิดปัญหาร้ายแรงตามมา ได้แก่ ภาวะหัวใจวาย โรคกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด และหลอดเลือดสมองแตกเป็นอัมพาตหรืออัมพฤกษ์

ยารักษาโรคความดันโลหิตสูง มีหลายกลุ่ม ออกฤทธิ์ต่างๆ กันไป เช่น ยาขับปัสสาวะ ทำให้มีปัสสาวะมากขึ้น ยาชะลอการเต้นของหัวใจ ทำให้หัวใจเต้นช้าลง ยาขยายหลอดเลือดทำให้รูของหลอดเลือดกว้างขึ้น เลือดจึงไหลได้ดีขึ้นและมีแรงดันน้อยลง

จากยากลุ่มต่างๆ นี้ แพทย์จะเลือกยาที่เหมาะสมให้แก่ผู้ป่วยแต่ละราย มีข้อที่ควรทราบ คือ ยาขับปัสสาวะ ทำให้ผู้ที่รับประทานยานั้นเข้าห้องน้ำบ่อยกว่าปกติเพราะยาขับปัสสาวะมีฤทธิ์ขับน้ำออกจากหลอดเลือด ทำให้ปริมาตรเลือดในหลอดเลือดลดลง ความดันโลหิตจึงลดลง ขนาดยาโดยทั่วไปคือรับประทานยาวันละ 1 ครั้ง หลังอาหารเช้า แต่ผู้ป่วยบางรายก็จำเป็นต้องรับประทานยาวันละ 2 ครั้ง ในกรณีหลังนี้ให้รับประทานยาหลังอาหารเช้าและเที่ยง ห้ามรับประทานยาหลังอาหารเย็นหรือก่อนนอน เพราะจะทำให้ปวดปัสสาวะตอนกลางคืน และต้องลุกมาเข้าห้องน้ำตลอดคืน

ยาลดความดันโลหิตอีกกลุ่มหนึ่งที่ใช้กันบ่อย คือ ยาเอซีอีอินฮิบิเตอร์ (ACE inhibitors) ยานี้มีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์แองจิโอเทนซินคอนเวอร์ติ้ง (angiotensin converting enzymes) เช่น อีนาลาพริล (enalapril), ไลซิโนพริล (lisinopril), รามิพริล (ramipril), เพอรินโดพริล (perindopril)อาจทำให้เกิดอาการข้างเคียงที่ก่อความรำคาญแก่ผู้ใช้ยา คืออาการไอแห้งๆ ได้ ซึ่งไม่เป็นอันตรายแต่อย่างใด และไม่ใช่อาการแพ้ยา อาการนี้อาจทำให้รู้สึกรำคาญ ซึ่งสามารถบรรเทาได้ด้วยการหมั่นจิบน้ำ หรือรับประทานยาอมชนิดที่ทำให้ชุ่มคอ ร่างกายจะสามารถปรับตัวได้ แต่ในกรณีที่อาการเป็นมากจนรบกวนคุณภาพชีวิต อาจจำเป็นต้องเปลี่ยนยา แต่ผู้ป่วยไม่ควรหยุดยาด้วยตนเอง ควรไปปรึกษาแพทย์เพื่อให้แพทย์พิจารณาเปลี่ยนยาให้

ผู้ป่วยบางรายใช้ยารักษาโรคความดันโลหิตสูงเพียงชนิดเดียว ก็ลดความดันโลหิตได้ดี และสามารถควบคุมให้มีค่าอยู่ในระดับที่น่าพอใจได้ แต่ผู้ป่วยบางรายต้องใช้ยา 2 ชนิด หรือมากกว่านั้น ความดันโลหิตจึงจะลดลงมาอยู่ในระดับที่น่าพอใจ ในกรณีนี้ผู้ป่วยมักจะได้รับยามื้อละหลายเม็ด อย่ารู้สึกเบื่อเสียก่อน และอย่าหยุดยาเพราะเบื่อที่จะรับประทานยาทุกวัน หรือ เพราะคิดว่าไม่มีอาการผิดปกติใดๆ การหยุดยาจะเป็นผลเสียเพราะทำให้ความดันโลหิตกลับสูงขึ้นมาอีก และอาจสูงมากจนหลอดเลือดในสมองแตก เกิดอัมพาต อัมพฤกษ์ตามมาได้

ข้อสำคัญในการใช้ยารักษาโรคความดันโลหิตสูงให้ได้ผลดี ก็คือ จะต้องรับประทานยาต่อเนื่องกันทุกวันและรับประทานยาตรงเวลา หากลืมรับประทานยาและนึกขึ้นได้เมื่อใกล้จะรับประทานยามื้อต่อไป ให้รับประทานยาของมื้อนั้นก็พอ และห้ามรับประทานยาเพิ่มเป็น 2 เท่า มิฉะนั้นความดันโลหิตจะลดต่ำลงอย่างมาก เกิดอาการหน้ามืด ล้มลง หมดสติ เป็นอันตรายได้

ยารักษาโรคความดันโลหิตสูงโดยทั่วไปเป็นยาเม็ดที่ปลดปล่อยตัวยาแบบปกติ ซึ่งรับประทานวันละครั้งเดียว นอกจากนี้ก็เป็นยาเม็ดที่ออกแบบเป็นพิเศษให้ค่อยๆ ปลดปล่อยตัวยาออกมา เพื่อให้ออกฤทธิ์ได้ยาวนาน และลดจำนวนครั้งของการรับประทานยาได้ เหลือเพียงรับประทานวันละ 1-2 ครั้ง  ยาเม็ดที่ออกแบบเป็นพิเศษนี้มักมีขนาดโตกว่าปกติ ทำให้กลืนยาได้ลำบาก แต่แม้ว่ายาจะเม็ดใหญ่ ก็ห้ามบด เคี้ยว หรือหักเม็ด เพราะจะทำให้รูปแบบยาที่ออกแบบเป็นพิเศษนั้นเสียไป ที่อันตรายก็คือ หากเคี้ยวหรือบดยาแล้วกลืนยาลงไป ก็จะได้ตัวยาเข้าร่างกายในปริมาณสูงมากภายในการกลืนยาครั้งเดียว แทนที่ตัวยาจะค่อยๆ ออกมาทีละน้อย ฤทธิ์ยาก็จะสูงมากและความดันโลหิตจะตกลงอย่างมาก จนอาจทำให้หน้ามืด ล้มลงและหมดสติได้

ยิ่งไปกว่านั้น ผู้ที่เป็นโรคความดันโลหิตสูงจะต้องระมัดระวังภาวะความดันโลหิตตกเนื่องจากเปลี่ยนอิริยาบถอย่างฉับพลัน ดังนั้นเวลาจะลุกจากเก้าอี้หรือลุกจากเตียง ก็ต้องลุกขึ้นอย่างช้าๆ มิฉะนั้นจะหน้ามืด เป็นลม ล้มลงได้ นอกจากการใช้ยาแล้ว ผู้ที่เป็นโรคความดันโลหิตสูง ต้องลดการรับประทานอาหารเค็ม นั่นคือปริมาณเกลือต้องไม่เกินวันละ 1ช้อนชา หรือน้ำปลาไม่เกินวันละ 3-4 ช้อนชา หากอ้วนหรือมีค่าดัชนีมวลกายมากกว่า 23 กิโลกรัมต่อตารางเมตร ก็ต้องลดความอ้วนซึ่งหากต้องการใช้วิธีออกกำลังกาย ควรทำแต่พอประมาณให้มีเหงื่อออก ไม่หักโหม  ออกกำลังกายประมาณครั้งละ 30 นาที สัปดาห์ละ 3 ครั้ง งดการดื่มเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน เช่น เครื่องดื่มชูกำลัง น้ำชา กาแฟ หยุดดื่มเหล้า หยุดสูบบุหรี่รวมทั้งทำจิตใจให้สบาย ไม่เครียด การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพียงเท่านี้จะช่วยให้การรักษาโรคความดันโลหิตสูงมีประสิทธิภาพมากขึ้น

ยาที่ใช้เพื่อรักษาการติดเชื้อแบคทีเรียและเชื้อราในช่องหูรักษาการอักเสบภายในหูชั้นนอก หูชั้นกลางและใช้รักษาการอุดตันของขี้หู

1. ล้างมือให้สะอาด และเช็ดแห้ง
2. ถ้ามีน้ำเหลืองหรือหนอง ควรเช็ดออกด้วยสำลีพันปลายไม้ทุกครั้งก่อนหยอดยา
3. นอนหรือนั่งตะแคงหูข้างที่เป็นขึ้น หยดยาลงไปตามจำนวนที่ระบุ ระวังอย่าให้ปลายหลอดยา แตะถูกหู เพราะจะทำให้ปนเปื้อนฝุ่นสกปรกหรือเชื้อโรคได้
4. อยู่ในท่านั้นประมาณ 15 นาที แล้วจึงเอนศีรษะกลับคืนปกติ ซับน้ำยาที่ไหลจากหูทิ้ง
5. เมื่อเปิดใช้ยาหยอดหูแล้ว ไม่ควรเก็บส่วนที่เหลือไว้นานเกิน 1 เดือน

สำหรับผู้สูงอายุหรือผู้ที่ต้องดูแลผู้สูงอายุนั้น การที่ท่านมีอายุมากขึ้นระบบร่างกายก็จะเสื่อมสภาพไปตามกาลเวลาและโรคภัยก็จะตามาด้วยไม่ว่าจะเป็รโรคร้ายแรงหรือโรคที่สามารถรักษาให้ขาดหายได้ วันนี้เรามาดูวิธีการกินยาให้ปลอดภัยและลดการทำร้ายตับของเราด้วย

คมสัณห์ ฐานะโชติพันธุ์ เภสัชกรไทยและตัวแทนผู้ประกอบการบริษัทผลิตยาชื่อดัง เล่าให้ ฟังว่า “ผู้สูงวัย” หรือ “ผู้สูงอายุ” คนไทยมีการใช้ “ยา” ในกลุ่มยารักษา “โรคความดัน” และ “โรคเบาหวาน” มากที่สุด ซึ่งเภสัชกรคมสัณห์ มีคำแนะนำในการใช้ยาให้ถูกต้องและปลอดภัยมาบอกต่อ

1. ดูแลตัวเองให้ดี ก่อนใช้ยา

แม้ว่าผู้สูงวัย ช่วงอายุ 65 ปีขึ้นไป จะเสี่ยงต่อการเป็น “โรคความดัน” และ “โรคเบาหวาน” มากกว่าคนหนุ่มสาว แต่พบว่าในปัจจุบันคนวัยกลางคน ก็เริ่มเป็นโรคยอดฮิตเหล่านี้กันแล้ว”มีโอกาสที่คนไทยจะใช้ยาในกลุ่มยาความดัน ยาเบาหวาน มากขึ้นกว่าเดิม เพราะสมัยนี้อย่าว่าแต่ผู้สูงอายุเลย ในกลุ่มคนที่มีอายุ 40 กว่าปี ก็เริ่มป่วยเป็นโรคความดัน โรคเบาหวาน กันแล้ว คำแนะนำแรกในการดูแล “สุขภาพ” และการใช้ “ยา” ง่ายที่สุดคือ ป้องกันและดูแลสุขภาพตัวเองให้ดีก่อน ก่อนที่จะใช้ยารักษา นี่คือง่ายๆ เลยครับ” 

2. กินยาตรงเวลา ตามแพทย์สั่ง

เภสัชกรคนเดิมแนะนำอีกว่า ถ้าในกลุ่ม “ยา” รักษาโรคที่คุณต้องกินต่อเนื่อง และมีใบนัดแพทย์ ก็ควรไปพบแพทย์ตามนัดอย่างเคร่งครัด เพื่อที่จะได้รับ “ยา” และกินได้อย่างต่อเนื่อง

“ถ้ากินยาไม่ครบตามแพทย์สั่ง มันจะส่งผลเสียต่างๆ ต่อร่างกาย ถ้าหมอนัดก็ต้องไปตามนัด ถ้าป่วยแล้วต้องรักษาโดยการทานยา ก็ต้องทานให้ตรงเวลา ทานให้ครบโดส แค่นั้นเอง การทานยาแล้วหยุด แล้วมาทานใหม่ มันสู้การทานยาแบบสม่ำเสมอไม่ได้นะครับ”

3. ซื้อยาเองได้ แต่ต้องมีเภสัชกร

ส่วนใครที่ไม่ได้ป่วยร้ายแรง สามารถซื้อยากินเองได้ ถ้าเรารู้ว่าเราต้องทานยาชนิดไหน และใช้อย่างไร ไม่ได้ปฏิเสธว่าไม่ควรซื้อยากินเอง แต่เมื่อไปซื้อยาตามร้านขายยาแล้ว ต้องให้เภสัชกรเป็นผู้จ่ายยา และควรทานยาให้สม่ำเสมอ

4. กินยาให้ครบโดส

โดยเฉพาะยาในกลุ่มยาฆ่าเชื้อ คนไทยบางคนยังกินยาฆ่าเชื้อแบบผิดๆ และการซื้อยาฆ่าเชื้อควรสอบถามเภสัชกร เพราะเภสัชกรจะช่วยให้คำแนะนำในการใช้ “ยา” ได้ครบโดส เพื่อที่จะไม่ดื้อยาในอนาคต แต่ถ้าคุณซื้อ “ยา” กินเอง หยุด “ยา” เอง แบบนี้ก็จะเสี่ยงต่อการดื้อยา หากป่วยอีก ก็ต้องใช้ “ยา” ที่มีฤทธิ์แรงขึ้นเรื่อยๆ จนในที่สุดเมื่อดื้อยามากๆ เข้า ก็อาจจะไม่มียาตัวไหนรักษาอาการป่วยให้หายได้แล้ว และส่งผลเสียต่อ “สุขภาพ” ในอนาคตได้

5. เทรนด์ยามาแรง

ต่อไปในอนาคต เทรนด์ยาที่กำลังจะมาแน่ๆ คือ “ยา” ในกลุ่มยาชีวมวลวัตถุ (Biosimilars) ที่มีการผลิตโดยใช้ชีวมวลวัตถุ ไม่ใช้สารเคมี ซึ่งกำลังจะเข้ามามีบทบาทในการใช้แทนยาเคมี หรือใช้ร่วมกับยาเคมีในการรักษาโรคให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น

แต่ทั้งนี้ ไม่ว่าจะเป็นยาเคมี ยาชีววัตถุ ยาสมุนไพร หรืออาหารเสริม คนไทยก็ควรศึกษาให้ดี ปรึกษาแพทย์ เภสัชกร ก่อนใช้ “ยา” ทุกครั้ง

เอาเป็นว่า ใครที่สนใจเรื่อง “สุขภาพ” และการใช้ “ยา” ก็ลองทำตามคำแนะนำจากเภสัชกรข้างต้น ก็น่าจะช่วยให้คุณใช้ “ยา” ได้อย่างปลอดภัย

หรืออาจจะไปหาความรู้เพิ่มเติมกันได้ที่ CPhI South East Asia 2019 งานจัดแสดงเกี่ยวกับยา การผลิตยาแบบใหม่ และสุขภาพผู้สูงอายุ ที่จะถูกจัดขึ้นเป็นครั้งแรกในประเทศไทย ในวันที่ 12-14 มีนาคม 2562 เผื่อว่าจะได้รู้วิธีดูแล “สุขภาพ” มาปรับใช้กับตัวเองได้.

ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ (hypoglycemia) พบได้บ่อยในผู้ป่วยโรคเบาหวานที่ได้รับยาลดน้ำตาลในเลือด แต่การเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำขั้นรุนแรงซึ่งอาจเป็นอันตรายเฉียบพลันต่อชีวิตได้นั้น ส่วนใหญ่เกิดจากการได้รับอินซูลินในผู้ป่วยโรคเบาหวานแบบที่ 1 โดยเฉพาะผู้ป่วยเด็ก ซึ่งปัจจุบันยาที่ใช้รักษาคือยาฉีดกลูคากอนซึ่งไม่คงตัวในน้ำ จึงผลิตในรูปยาผงสำหรับละลายน้ำทันทีก่อนใช้ ทำให้ไม่สะดวกและมีความล่าช้าในการเตรียมยา อีกทั้งต้องการผู้มีความรู้เพียงพอในการเตรียมยา จึงไม่เหมาะในกรณีฉุกเฉิน เมื่อเร็ว ๆ นี้มียาใหม่ คือ dasiglucagon ที่ได้รับอนุมัติแล้วในบางประเทศ เพื่อใช้รักษาภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำขั้นรุนแรงในผู้ป่วยโรคเบาหวานที่มีอายุตั้งแต่ 6 ปีขึ้นไป ยาคงตัวในน้ำ ผลิตในรูปยาน้ำใสปริมาตร 0.6 มิลลิลิตร มีตัวยา 0.6 มิลลิกรัม (ในรูปเกลือโฮโดรคลอไรด์) ชนิดพร้อมสำหรับการใช้ฉีดครั้งเดียว (single-dose autoinjector และ single-dose prefilled syringe) โดยฉีดเข้าใต้ผิวหนังในขนาด 0.6 มิลลิกรัม เท่ากันทั้งในเด็กและผู้ใหญ่ (หากผู้ป่วยไม่ให้การตอบสนองหลังจาก 15 นาที อาจฉีดซ้ำได้ในขนาดเดิม) ภายหลังฉีดยาครั้งแรกแล้วให้รีบนำผู้ป่วยส่งต่อเพื่อเข้ารับการรักษาแบบฉุกเฉิน

Dasiglucagon เป็น analog ของ human glucagon ที่มีกรดอะมิโน 29 ตัว โดยมีกรดอะมิโนต่างจากกลูคากอนในร่างกาย 7 ตำแหน่ง ทำให้มีความคงตัวมากขึ้น ออกฤทธิ์กระตุ้นตัวรับกลูคากอน (ออกฤทธิ์เป็น glucagon agonist) ที่ตับ ทำให้เกิดการสลายไกลโคเจนเป็นกลูโคสได้ไม่ว่าจะอยู่ในภาวะที่มีระดับน้ำตาลในเลือดปกติหรือระดับต่ำ มีการศึกษาที่สนับสนุนประสิทธิภาพของ dasiglucagon จำนวน 3 การศึกษา เป็นการศึกษาแบบ randomized, double-blind, placebo-controlled, multicenter trial ระยะที่ 3 ในผู้ป่วยโรคเบาหวานแบบที่ 1 โดยเป็นการศึกษาในผู้ใหญ่ 2 การศึกษา (Trial A มีผู้ที่ได้รับยา 82 คนและได้รับยาหลอก 43 คน และ Trial B มีผู้ที่ได้รับยา 34 คนและได้รับยาหลอก 10 คน) และในเด็กอายุ 6-17 ปี จำนวน 1 การศึกษา (Trial C มีผู้ที่ได้รับยา 20 คนและได้รับยาหลอก 11 คน) ขนาดยา dasiglucagon คือ 0.6 มิลลิกรัม ฉีดเข้าใต้ผิวหนังครั้งเดียว ผู้ป่วยทั้งหมดได้รับการฉีดอินซูลินเข้าหลอดเลือดดำเพื่อให้เกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำก่อนได้รับยาหรือยาหลอก ซึ่งระดับกลูโคสที่ต้องการในผู้ใหญ่คือ <60 มิลลิกรัม/เดซิลิตร ส่วนในเด็กคือ <80 มิลลิกรัม/เดซิลิตร ใน Trial A และ Trial C มีการให้ยาฉีดกลูคากอนเข้าใต้ผิวหนังขนาด 1 มิลลิกรัมเป็นตัวเปรียบเทียบ โดยมีจำนวนผู้ป่วยเท่ากับกลุ่มยาหลอก ประเมินผลด้วย primary efficacy endpoint (เปรียบเทียบเฉพาะ dasiglucagon กับยาหลอก) คือระยะเวลาที่ระดับกลูโคสในเลือดเพิ่มจากค่าก่อนได้รับยา ≥20 มิลลิกรัม/เดซิลิตร โดยไม่ได้รับการรักษาอื่นเพิ่มเติมในช่วง 45 นาที ผลการศึกษาพบว่าทั้งกลุ่มเด็กและผู้ใหญ่ dasiglucagon ทำให้ระดับกลูโคสในเลือดเพิ่มตามเกณฑ์เร็วกว่ายาหลอกอย่างมีนัยสำคัญ โดยมีค่ากลาง 10 นาที (พอ ๆ กับกลุ่มที่ได้รับยาฉีดกลูคากอน) เทียบกับ 30-40 นาทีในกลุ่มยาหลอก มีผู้ป่วย 99% ในกลุ่มผู้ใหญ่ที่ได้รับ dasiglucagon มีระดับกลูโคสเพิ่มถึงเกณฑ์ภายใน 15 นาที ส่วนผลไม่พึงประสงค์ของ dasiglucagon ที่พบ ≥2% ทั้งในเด็กและผู้ใหญ่ ได้แก่ คลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะ และเจ็บตรงบริเวณที่ฉีด นอกจากนี้ในผู้ใหญ่ยังพบอาการท้องเดิน

วันนี้เราจะมารู้เกี่ยวเจ้าตัว Lamotrigine เป็นยาที่มีใช้กันมานานเกือบ 30 ปี ใช้รักษาโรคลมชัก (epilepsy) และ bipolar disorder ยังไม่ทราบกลไกการออกฤทธิ์ที่ชัดเจนในการรักษาโรค แต่ยานี้เป็น sodium channel blocker และอาจยับยั้งการหลั่ง glutamate และ aspartate ซึ่งสารทั้งสองชนิดนี้เป็น excitatory neurotransmitters ในระบบประสาทส่วนกลาง เมื่อไม่นานมานี้หน่วยงาน FDA ของประเทศสหรัฐอเมริกาได้มีการทบทวนข้อมูลด้านความปลอดภัยของ lamotrigine หลังจากพบรายงานเกี่ยวกับการเกิดคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (ECG หรือ EKG) ที่ผิดปกติหลังจากใช้ยาดังกล่าว ซึ่งผู้ป่วยบางรายเกิดอาการเจ็บหน้าอก หมดสติ หรือหัวใจหยุดเต้น (cardiac arrest)

ข้อมูลจากการศึกษาในหลอดทดลองยานี้มี class IB antiarrhythmic activity ในความเข้มข้มเท่ากับระดับยาในเลือดที่ให้ผลในการรักษาโรค ยานี้ลด ventricular conduction (ทำให้ QRS กว้าง) และเพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะได้ในผู้ที่มีความผิดปกติเกี่ยวกับหัวใจทั้งด้านโครงสร้างและการทำงาน นอกจากนี้การมีอัตราการเต้นของหัวใจเพิ่มขึ้นจะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิด QRS กว้างจากการใช้ lamotrigine ได้เช่นกัน แต่คนสุขภาพดีไม่พบผลเสียต่อหัวใจดังกล่าวข้างต้น ขณะนี้หน่วยงาน FDA ของประเทศสหรัฐอเมริกายังคงติดตามความปลอดภัยของยาดังกล่าว สำหรับช่วงแรกนี้ได้มีการเพิ่มข้อมูลเกี่ยวกับความเสี่ยงต่อภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะลงในเอกสารที่เป็นข้อมูลผลิตภัณฑ์ยา